Kolejny sezon badań projektu „Topografia Archeologiczna wyspy Rab” w Chorwacji, realizowanego od kilku lat przez prof. F. Welca z Instytutu Archeologii UKSW oraz dr Anę Konestrę z Instytutu Archeologii w Zagrzebiu dobiegł końca. Tegoroczna kampania wykopaliskowa przyniosła niezwykle ważne i zaskakujące odkrycia. Przebadano m. in. unikalny rzymski kompleks willowy (tzw. villa rustica), zlokalizowany dzięki badaniom georadarowym przeprowadzonym w porzednich sezonach w zatoce Podsilo na północy wyspy.
Badania archeologiczne pokazały, że kompleks willowy miał wiele etapów użytkowania od wczesnego okresu rzymskiego po czasy bizantyjskie, kiedy to w pozostałościach zrujnowanej już willi wzniesiono konstrukcie drewniane. Zdaniem prof. F. Welca, ostatnią fazę funkcjonowania willi można wiązać z napływem odsadników, którzy emigrowali z zagrożonych najazdami barbarzyńców obszarów dzisiejszej północnej Chorwacji odbitych z rąk Ostrogotów przez cesarza Justyniania w VI w n.e. Taką hipotezę potwierdzają znaleziska monet bizantyjskich oraz ostrogockich z tego właśnie okresu. Co jest zakazujące „emigranci”, którzy zaadaptowali zrujnowaną willę do swoich potrzeb, dokonując niezbędnych tylko napraw za pomocą elementów drewnianych (których ślady – dołki posłupowe) zachowały się do naszych czasów) utrzymują stosunkowo wysoki standard życia. W omawianych kontekstach archeologicznych znaleziono wyłącznie importowane naczynia afrykańskie na oliwę i wino, szkło oraz liczne przedmioty brązowe, w tym także monety. Zdaniem prof. Welca, wszystko to świadczy o intensywnych kontaktach wyspy Rab z rzymskimi prowincjami afrykańskimi oraz z innymi częściami Morza Śródziemnego. Być może kolejna fala osadników – emigrantów, tym razem szukających schronienia na wyspie przed falą Słowian wdzierających się wówczas na Bałkany, napłyneła na wyspę w VII w., bowiem z tego okresu mamy kolejne ślady prowizorycznej przebudowy. VII – wieczna faza osadnicz jest czymś unikalnym na Wyspie Rab i pierwszym tego rodzaju znaleziskiem w regionie północno – wschodniego Adriatyku. Daje ona wejrzenie w procesy migracyjne zachodzące u schyłku antyku i początków średniowiecza, co jest ewenementem w materiale archeologicznym.
– Dzięki tegorocznym skanowaniom radarowym w zachodniej części badanej zatoki znaleźliśmy kolejny monumentalny budynek, najpewniej wyłożony mozaikami (o czym świadczą znaleziska licznych tesser tworzonych mozaiki podłogowe na powierzchni gruntu). Plan tego założenia świadczy o tym, że mógł on spełniałniać funkcję termalne, co będziemy starać się potwierdzić w trakcie przyszłorocznych wykopalisk – mówi prof. Fabian Welc.
Wyspa Rab położona była w strategicznym miejscu na mapie szlaków Rzymu. Z tego powodu cesarz Oktawian August (63 r. p.n.e. – 14 r. n.e.) zbudował na wyspie port oraz miasto umocnione murami, z których część zachowała się w formie reliktowej do chwili obecnej wokół współczesnego miasta Rab. Z wyspy eksportowano głównie produkty ceramiczne i zapewne oliwę oraz wino, być może również ryby. W zamian importowano wytwory szklane, dobrej jakości wino i wysokiej klasy naczynia typu terra sigillata, które przywożono głównie z Tunezji, w mniejszej ilości również z Bliskiego Wschodu – wynika z kilkuletnich badań międzynarodowego zespołu.
Projekt finansowany jest przez Narodowe Centrum Nauki (Upadek, kryzys czy transformacja? Korelacja przemian późnoantycznego osadnictwa ze zmianami środowiska i klimatu w rejonie północno – wschodniego Adriatyku na podstawie wyników badań geoarcheologicznych i paleoklimatycznych (ID: 2020/37/B/HS3/02458), Instytut Archeologii UKSW, Instytut Archeologii w Zagrzebiu, Gminę Lopar na Wyspie Rab i przez Centrum Ryzyka Systemowego na Wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego.
O odkryciach naszych archeologów piszą też media chorwackie:
