2018 maj-czerwiec
Archeolodzy z IA UKSW w Warszawie wraz z chorwackimi specjalistami odkryli w rejonie Zadaru pozostałości unikalnego zespółu antycznych budowli stanowionych zaplecze nieznanego portu z okresu wczesnego cesarstwa rzymskiego (I – II w. n.e.)
W trakcie przeprowadzonej prospekcji geofizycznej i archeologicznej pod kierunkiem prof. Goranki Lipovac Vrkjan, dr Anny Konestry (Instytut Archeologii w Zagrzebiu) oraz dr hab. Fabiana Welca (Instytut Archeologii UKSW w Warszawie) w rejonie zatoki Plemići (ok. 20 km na północ od Zadaru) archeolodzy odkryli i zadokumentowali rozległy kompleks produkcyjny i magazynowy związany z nieznanym rzymskim portem. Jest to jak dotychczas największy kompleks tego typu zlokalizowany na obszarze chorwackiej Dalmacji. Badania stanowiska dostarczyły obfitego materiału archeologicznego w postaci bardzo licznych fragmentów amfor, elementów pieców oraz produkowanych na miejscu wyrobów ceramicznych. Zasięg występowania znaleziska pokrywa się z rozciągłością starożytnego, dotychczas całkowicie nieznanego antycznego portu.
Najbardziej jednak imponującym znaleziskiem są odsłonięte bezpośrednio na współczesnym brzegu morza pozostałości bardzo dużego murowanego budynku, którego dokładny plan rozpoznano dzięki użyciu georadaru. Przeprowadzona prospekcja geofizyczna pozwoliła określić jego funkcję jako monumentalny magazyn portowy, tzw. horreum. Znaleziska budynków tego rodzaju są absolutną rzadkością nie tylko w starożytnej Dalmacji, ale na całym wschodnim wybrzeżu Adriatyku. Stanowisko Plemići zawiera więc unikalny w skali całego chorwackiej Dalmacji zespół budowli oraz towarzyszących im pieców oraz innych elementów infrastruktury portowej mającej na celu dystrybucje wytwarzanych lokalnie produktów ceramicznych głównie o przeznaczaniu budowlanym (dachówki, rury ceramiczne, itp.).
Badania przeprowadzono w ramch projektu RED: Roman economy in Dalmatia (fundowanego przez Croatian Science Foundation, IP-11-2013-3973) kordynowanego przez dr Gorankę Lipovac Vrkjan z IA w Zadrze. Dr hab. F. Welc z IA UKSW w Warszawie jest głównym wykonawcą projektu.
Ilustracje:
1. Pozostałości rzymskiego magazynu portowego typu horreum odsłonięte na brzegu zatoki Plemići (fot. F. Welc).
2. Monumentalny filar przyporowy muru antycznego horreum odkrytego w zatoce Plemići (Fot. F. Welc).
3. Badania georadarowe prowadzone przez dr hab. F. Welca oraz mgr. K. Rabiegę w obrębie stanowiska archeologicznego w zatoce Plemići (Fot. A. Konestra).
4. Fragment rzymskiej dachówki z I w. n.e., która została wyprodukowana w piecach ceramicznych znajdujących się na zapleczu portu w zatoce Plemići (Fot. F. Welc).
5. Prawdopodobny przebieg murów horreum odkrytego w zatoce Plemići oraz rekonstrukcja typowego budynku magazynowego tego typu z okresu rzymskiego.
2017 październik
Misja Instytutu Archeologii UKSW w Warszawie odkrywa i dokumentuje antyczne budowle na chorwackiej wyspie Rab na Adriatyku
Zakończył się pierwszy sezon chorwacko-polskich badań archeologicznych i geoarcheologicznych na wyspie Rab położonej na Morzu Adriatyckim. Jest to wspólny projekt naszego Instytutu oraz Instytutu Archeologii w Zagrzebiu. Pracami ze strony polskiej kieruje dr hab. Fabian Welc (IA UKSW w Warszawie), a ze strony chorwackiej partnerem jest dr Ana Konestra (IA w Zagrzebiu). Głównym celem projektu jest inwentaryzacja stanowisk archeologicznych na obszarze wyspy Rab, które można datować głównie na okres rzymski. Wyspa była bardzo istotnym punktem na mapie szlaków Cesarstwa Rzymskiego, dlatego też Oktawian August zbudował na Rab port oraz miasto o nazwie Felix Arba. Obecnie jest to miasto Rab (stolica administracyjna) położone w południowej części wsypy.
Prace pierwszego sezonu koncentrowały się w północno wschodniej części wyspy, w zatoce Podšilo (rejon Lopar). Głównym celem było rozpoznanie rzymskiego zaplecza gospodarczego, związanego z funkcjonowaniem pieców garncarskich, które odkryto w okolicy kilka lat temu.
Dzięki zakrojonym na szeroką skalę badaniom geofizycznym z użyciem georadaru udało się zlokalizować w zatoce Podšilo kolejne struktury architektoniczne, w tym zabudowania mieszkalne i prawdopodobnie warsztaty oraz kolejny piec. Wszystkie datowane na IV i V wiek n.e. Budynki te otaczały w starożytności port, który był istotnym punktem na szklaku handlowym między Cesarstwem rzymskim a Afryką Północną.
Pozostałości jednej ze nowo odkrytych struktur architektonicznych są obecnie obiektem badań archeologicznych. Wykop sondażowy ujawnił pozostałości murów dużego budynku mieszkalnego, który ozdobiony był kolumnadą. Wśród licznych znalezisk warto wymienić importowane z obszaru Cesarstwa szkło, importowane z obszaru Afryki Północnej amfory oraz monety i ozdobne apliki. Znaleziska te świadczą niewątpliwie o znacznej zamożności ówczesnych mieszkańców wyspy.
W przyszłym roku badacze planują otwarcie kolejnych wykopów sondażowych aby rozpoznać strukturę oraz wiek innych struktur odkrytych w zatoce Podšilo. Prace dokumentacyjne będą się również koncentrowały na obszarze zajmowanym przez rozległe założenie klasztorne z V w. którego ruiny przetrwały nieopodal zatoki Podšilo. Obecnie założenie to w dużym stopniu zagrożone jest przez intensywną erozję oraz podmywanie brzegu przez morze.
Na temat badań także w PAP Nauka w Polsce
